Eén van onze meest pijnlijke van alle ervaringen is toch wel afwijzing. Afgewezen worden in jouw uitnodiging tot relatie gaat verder dan teleurstelling en verdriet. Het doet je twijfelen aan je eigenwaarde, of je wel van belang bent, ben je acceptabel of is er iets mis met je waarom iemand zich niet wil verbinden met jou? Het is dé reden waarom verzorgers van pleeg- en adoptiekinderen het zo moeilijk hebben. Zij zorgen voor kinderen die dat mogelijk niet willen. Dan bevind je je in een behoorlijke patstelling. En nu?
Ik kan me nog goed herinneren hoe ik me voelde toen ik voor het eerst de kinderen van mijn man leerde kennen. Ik durfde bijna niet op de uitnodiging voor het eten in te gaan. En nadat ik mijn angsten bij een collega had uitgestort, en toch ging, vroeg ik mij de hele reis ernaartoe af: “Wat nou als ze me niet willen?”
Gelukkig, zijn kinderen waren net zo leuk als hijzelf, en het klikte vrij vlot. Maar wat nou als dit niet het geval was geweest? Had ik dan de relatie verbroken? Had mijn man dan de relatie met zijn kinderen verbroken? Ik ben ervan overtuigd dat het zo ver niet hoeft te komen. Er is een weg. Geen makkelijke, maar er is een weg.
Het afslaan van een uitnodiging tot relatie kan verschillende achtergronden hebben. De eerste vraag die je je moet stellen wanneer kinderen duidelijk te kennen geven niet in relatie met jou te willen gaan, is: “Is het kind wel klaar om een nieuwe relatie aan te gaan?” Wanneer je een zaadje zaait, moet de grond vruchtbaar zijn wil het zaadje kunnen groeien. Wanneer wij kinderen uitnodigingen tot verbondenheid met ons (het zaadje zaaien), is het kind dan wel ontvankelijk om deze uitnodiging aan te nemen (is er vruchtbare grond)? Vaak zitten tranen, teleurstelling of zelfs trauma in de weg. Kinderen waarbij gerommeld is aan hun wortels hebben heel wat te verwerken. Hun systeem staat in beschermingsstand. Deze kent vele lelijke gezichten die wegduwen, afstand creëren en preventief beschermen tegen nieuwe kwetsbaarheden zoals bijvoorbeeld een nieuwe relatie.
Soms moeten we kritisch kijken naar onze intenties en hoe onze uitnodiging eruitziet. Is onze uitnodiging liefdevol en zacht genoeg? Zijn wij betrouwbaar en veilig of zijn er teveel verwachtingen, regels en andere eisen waar kinderen bij ons aan moeten voldoen? Soms zie ik dat pleegouders of stiefouders zich met name richten op zo snel mogelijk het kind te laten weten hoe het reilt en zeilt in huis zodat er duidelijke kaders worden geschept. Maar een kind moet zich eerst überhaupt thuis voelen, het gevoel van erbij horen ervaren, voordat het tijd is om uit te leggen wat de huisregels zijn. Bijna iedereen heeft ooit die nieuwe leerkracht gehad die de klas in kwam lopen, zijn of haar naam op het bord schreef en meteen de regels, eisen en verwachtingen op tafel legde. Dat deed mij nooit echt welkom voelen. Een relatie kwam dan zelden tot stand.
Onze houding, toon, bescheidenheid en de mate van toewijding die wij aan de dag leggen, kunnen doorslaggevend zijn voor een kind in weerstand. Daarmee kunnen we het een kind makkelijker maken om als het ware achter dat harde schildje vandaan te komen. Bij kinderen die ons niet willen, zou onze eerste focus op de relatie moeten zijn. Ook al willen zij jou niet, laat merken dat jouw deur altijd, maar dan ook altijd openstaat. Laat verwachtingen los, parkeer regels (die niet absoluut noodzakelijk zijn) en taakjes even. Daar is later weer tijd voor, wanneer er een werkbare relatie is.
“Ouderschap is onze weg naar volwassenheid.” In ouderschap kunnen wij veel dingen leren. De grootste les van ouderschap is in mijn ogen om de behoefte en het geluk van een ander boven die van jou te stellen. Daarin leer je grote lessen, zoals bijvoorbeeld een relatie met je eigen emoties krijgen. Zeker als het zo diep gaat als afwijzing. Hoe gaan we hiermee om? Soms moeten we onze emoties overstijgen voor het hogere doel, zoals wanneer het gaat om een pleegkind te laten vasthouden aan bestaande relaties die veel voor hem of haar betekenen, en die buiten jou omgaan.
Onze emoties kunnen belemmerend werken wanneer we te maken hebben met bijvoorbeeld de instinctieve drang naar de biologische ouder, ook al is die niet goed voor hem of haar geweest; de verplichte bezoekersregeling die van alles in het kind losmaakt en dus ook in jou; de ex-partner van jouw partner; of het verontrustende dossier van het adoptiekind. Bij pleeg- en adoptiezorg, bij stiefouderschap en bij gescheiden gezinnen voelt het dat er een extra schepje bovenop de al bestaande uitdaging van het ouderschap wordt gelegd. En dat is ook zo. Het vraagt een mate van volwassenheid in relatie met je eigen emoties, die je nog niet eerder hebt gekend. Dat is moeilijk. En tóch wederom, ik weet dat er een weg is. Een weg die uitdagend ouderschap gemakkelijker en vreugdevoller maakt. Warme gezinsbanden kunnen gesmeed worden, hoe onmogelijk dit ook lijkt.